Γύρω στα 1707, δηλαδή την εποχή που οι Άγγλοι κέρδισαν τη μάχη της Σαραγόσας, προστάτευσαν την Πορτογαλία και έδωσαν, για λίγο καιρό, ένα βασιλιά στην Ισπανία, ο μιλόρδος Μπολντμάιντ, κάποιος ανώτερος αξιωματικός που είχε πληγωθεί στη μάχη, βρισκόταν στις ιαματικές πηγές τηςΜπαρέζ. Εκεί συνάντησε τον κόμη Μέντροζο, ο οποίος έχοντας πέσει από το άλογο πίσω από την επιμελητεία, μιάμιση λεύγα από το πεδίο της μάχης, ερχόταν κι αυτός για την ίδια θεραπεία. Ήταν οικείος της Ιεράς Εξέτασης. Ο μιλόρδος Μπολντμάιντ της ήταν οικείος μόνο ως προς τη συζήτηση. Μια μέρα, αφού ήπιε ιαματικό νερό, έκανε με τον Μέντροζο την ακόλουθη συζήτηση:
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Είστε, λοιπόν, λοχίας των Δομινικανών. Βρομοεπάγγελμα κάνετε.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Είναι αλήθεια. Αλλά θα προτιμούσα να είμαι ο υπηρέτης τους παρά το θύμα τους, και προτίμησα την κακοτυχία να καίω τον πλησίον μου από το να ψηθώ εγώ ο ίδιος.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Τι φριχτή εναλλακτική λύση! Ήσαστε εκατό φορές πιο ευτυχισμένοι κάτω από το ζυγό των Μαυριτανών, που σας άφησαν να σαπίζετε ελεύθερα μέσα στις δεισιδαιμονίες σας, και οι οποίοι, παρόλο που ήταν νικητές, δε σφετερίζονταν το ανήκουστο δικαίωμα να κρατούν αλυσοδεμένες τις ψυχές.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Τι τα θέλετε; Δε μας επιτρέπεται ούτε να γράφουμε ούτε να μιλάμε, ούτε καν να σκεφτόμαστε. Εάν μιλάμε, είναι εύκολο να ερμηνεύσουν τα λόγια μας, και πολύ περισσότερο, τα γραφτά μας. Τέλος, επειδή δε μπορούν να μας καταδικάσουν σε ολοκαύτωμα για τις απόκρυφες μας σκέψεις, μας απειλούν ότι, κατόπιν εντολής του ίδιου του Θεού, θα καιγόμαστε αιωνίως, εάν δε σκεφτόμασταν όπως οι Ιακωβίνοι. Έχουν πείσει την κυβέρνηση ότι, εάν εμείς είχαμε κοινό νου, ολόκληρο το κράτος θα βρισκόταν σε αναβρασμό και το έθνος μας θα γινόταν το δυστυχέστερο της γης.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Πιστεύετε ότι εμείς οι υπόλοιποι Άγγλοι είμαστε τόσο δυστυχείς; Εμείς που καλύψαμε τις θάλασσες με σκάφη και που ερχόμαστε στην άλλη άκρη της Ευρώπης για να κερδίσουμε μάχες για λογαριασμό σας; Θεωρείτε ότι οι Ολλανδοί, που σας άρπαξαν όλες σχεδόν τις περιοχές που ανακαλύψατε στις Ινδίες, και που σήμερα είναι προστάτες σας, είναι καταραμένοι από το Θεό, επειδή έδωσαν πλήρη ελευθερία στον Τύπο και επειδή διευκόλυναν την ανταλλαγή ιδεών μεταξύ των ανθρώπων; Μήπως η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήταν λιγότερο ισχυρή επειδή ο Κικέρων έγραψε ελεύθερα;
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Ποιος είναι αυτός ο Κικέρων; Δεν άκουσα ποτέ να μιλούν γι΄αυτόν τον άνθρωπο. Εδώ δεν πρόκειται για τον Κικέρωνα, πρόκειται για τον άγιο πατέρα, τον πάπα και τον άγιο Αντώνιο της Πάδοβας, και έχω ακούσει μάλιστα να λένε πως, εάν οι άνθρωποι αρχίσουν να σκέφτονται, η ρωμαϊκή θρησκεία θα χαθεί.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Αυτό δεν πρέπει να το πιστεύετε εσείς. Διότι είστε σίγουρος ότι η θρησκεία σας είναι θεία και ότι οι πύλες της κολάσεως δεν μπορούν να κατισχύσουν εναντίον της. Εάν αυτό είναι αλήθεια, τίποτα δε θα μπορέσει ποτέ να την καταστρέψει.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Όχι, αλλά μπορούν να την καταντήσουν κάτι ασήμαντο. Ας αναλογιστούμε ότι η Σουηδία, η Δανία, ολόκληρο το νησί μας και η μισή Γερμανία οδύρονται μέσα στη φριχτή δυστυχία τους επειδή δεν είναι πια υπήκοοι του πάπα. Λέγεται μάλιστα ότι, εάν οι άνθρωποι συνεχίσουν να ακολουθούν τα απατηλά φώτα τους, σύντομα θα περιοριστούν στην απλή λατρεία του θεού και στην αρετή. Εάν ποτέ οι πύλες της κολάσεως κατισχύουν ως εδώ, τι θα απογίνει το ιεροδικείο;
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Δεν είναι αλήθεια πως, εάν δεν είχε δοθεί στους πρώτους χριστιανούς η ελευθερία του σκέπτεσθαι, δεν θα είχε υπάρξει ποτέ χριστιανισμός;
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Τι θέλετε να πείτε; Δεν σας αντιλαμβάνομαι.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Το φαντάζομαι. Θέλω να πω ότι, εάν ο Τιβέριος και οι πρώτοι αυτοκράτορες είχανΙακωβίνους που εμπόδιζαν τους πρώτους χριστιανούς να έχουν κοντυλοφόρο και μελάνι, εάν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, δεν επιτρεπόταν να σκέφτεται κανείς ελεύθερα, τότε θα ήταν αδύνατον οι πρώτοι χριστιανοί να καθιερώσουν τα δόγματα τους. Εάν λοιπόν ο χριστιανισμός διαμορφώθηκε επειδή υπήρχε η ελευθερία του σκέπτεσθαι, γιατί ο χριστιανισμός να θέλει σήμερα να εκμηδενίσει αυτή την ελευθερία πάνω στην οποία θεμελιώθηκε; Βάσει ποιας αντίφασης, βάσει ποιας αδικίας, να θέλει να το κάνει; Όταν σας προτείνουν κάποια συμφέρουσα συναλλαγή, δεν την εξετάζετε για πολύ καιρό πριν να καταλήξετε; Υπάρχει μεγαλύτερο συμφέρον στον κόσμο από την αιώνια ευτυχία μας ή την αιώνια δυστυχία μας; Υπάρχουν εκατό θρησκείες που όλες σας καταδικάζουν, επειδή πιστεύετε στα δόγματα σας, τα οποία αποκαλούν παράλογα και ανόσια. Εξετάστε, λοιπόν, αυτά τα δόγματα.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Πως μπορώ να τα εξετάσω; Δεν είμαι Ιακωβίνος.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Είστε άνθρωπος, κι αυτό αρκεί.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Αλίμονο! Είστε πολύ πιο άνθρωπος από μένα.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Δεν εξαρτάται παρά από σας τον ίδιο να μάθετε να σκέφτεστε. Γεννηθήκατε με μυαλό. Είστε ένα πουλί στο κλουβί της Ιεράς Εξέτασης. Το Ιεροδικείο σας έκοψε τα φτερά, αλλά μπορούν να ξαναφυτρώσουν. Όποιος δεν ξέρει γεωμετρία μπορεί να τη μάθει. Κάθε άνθρωπος μπορεί να μορφωθεί, είναι ντροπή να εναποθέσετε την ψυχή σας στα χέρια εκείνων στους οποίους δε θα εμπιστευόσασταν τα χρήματα σας. Τολμήστε να σκεφτείτε από μόνος σας.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Λένε πως, εάν ο κόσμος σκεφτόταν από μόνος του, τότε θα επικρατούσε μια περίεργη σύγχυση.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Συμβαίνει το εντελώς αντίθετο. Όταν παρακολουθούμε ένα θέαμα, ο καθένας μας λέει ελεύθερα τη γνώμη του και η γαλήνη δε διαταράσσεται καθόλου. Αλλά εάν κάποιος αυθάδης προστάτης κάποιου κακού ποιητή ήθελε να εξαναγκάσει όλους τους καλλιεργημένους ανθρώπους να θεωρήσουν καλό ό,τι τους φαίνεται κακό, τότε θα ακούγαμε σφυρίγματα, και οι δυο πλευρές θα έριχναν ντομάτες, όπως συνέβη μια φορά στο Λονδίνο. Αυτοί οι τύραννοι του πνεύματος έχουν προκαλέσει τόσα και τόσα βάσανα σε όλο τον κόσμο. Στην Αγγλία είμαστε ευτυχισμένοι από τότε που ο καθένας μας απολαμβάνει ελεύθερα το δικαίωμα να λέει τη γνώμη του.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Είμαστε εξίσου πολύ ήρεμοι στη Λισαβόνα, όπου κανένας δεν μπορεί να λέει τη δική του.
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Είστε ήρεμοι αλλά δεν είστε ευτυχισμένοι. Είναι η ηρεμία των καταδικασμένων στις γαλέρες που κωπηλατούν ρυθμικά και σιωπηλά.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Πιστεύετε, λοιπόν, ότι η ψυχή μου βρίσκεται στις γαλέρες;
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Ναι, και θα ήθελα να τη λυτρώσω.
ΜΕΝΤΡΟΖΟ: Μα, εάν αισθάνομαι μια χαρά στις γαλέρες;
ΜΠΟΛΝΤΜΑΙΝΤ: Τότε, είστε άξιος της τύχης σας!
[Βολταίρος, Φιλοσοφικό Λεξικό].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου